وضعیت صنعت بسته بندی

ارزش صنعت بسته بندی در ایران در مقایسه با کشورهای دیگر ، از وضعیت چندان مطلوبی برخوردار نیست. ارزش کل لوازم بسته بندی در سال 1389 حدود 1/2 میلیارد دلار برآورد شده که البته این رقم بدون احتساب ارزش لوازم بسته بندی در کارگاه های صنعتی با کمتر از 10 نفر کارگر است. بیشترین ارزش لوازم بسته بندی مربوط به صنایع غذایی و آشامیدنی و کمترین ارزش لوازم بسته بندی مربوط به صنعت بازیافت است. البته با احتساب کارگاه های صنعتی دارای یک تا 10 نفر کارگر ، ارزش لوازم بسته بندی مصرفی در تولیدات صنعتی کشور در سال 1389 ، 6/2 میلیارد دلار برآورد می شود که نسبت به 7 سال پیش از آن یعنی سال 1382 حدوداً سه برابر شده است. بررسی سهم ارزش بسته بندی از تولید ناخالص داخلی کشور طی سال های مختلف نشان می دهد ، سهم صنعت بسته بندی از تولید ناخالص داخلی روندی نزولی داشته و در سال 1389 حدود 68/0 درصد بوده است.
بررسی آمارهای موجود در صنعت بسته بندی و مقایسه آن با کشورهای دیگر نشان می دهد که سهم ایران در صنعت جهانی بسته بندی بسیار ناچیز است. پائین بودن جایگاه ایران در صنعت بسته بندی و نبود چشم انداز روشنی از رشد این صنعت می تواند تبعات منفی برای اقتصاد کشور به دنبال داشته باشد. صنعت بسته بندی به عنوان توانمندساز بخش های اقتصادی عمل می کند. ضعف در این صنعت می تواند آسیب های جدی به سایر بخش های اقتصادی وارد سازد. این ضعف در نهایت باعث ضعف شرکت های ایرانی در بازارهای صادراتی و بازارهای داخلی شده و مزیت رقابتی چندانی نخواهند داشت. بسته بندی به عنوان یک صنعت نقش بسیار زیادی در اشتغال و افزایش درآمد ملی دارد. بسیاری از کشورهای جهان در تلاش هستند از این بازار رو به رشد جهانی سهم قابل توجهی را از آن خود کنند. در این میان تاکنون کشورهایی همچون امریکا ، چین و ژاپن توانسته اند جایگاه ممتازی در این بازار به دست آورند. ژاپن در حال حاضر بعد از امریکا و چین ، در رتبه سوم جهانی قرار دارد و 3/1 درصد از تولید ناخالص ملی این کشور از صنعت بسته بندی است. اما در کشورمان تنها 68/0 درصد تولید ناخالص داخلی را تشکیل می دهد.
بازار بسته بندی در جهان بازار رو به رشدی است و بسیاری از کشورها تلاش دارند با حرکت به سمت بسته بندی سازگار با محیط زیست و به روز رسانی تکنولوژی های این صنعت ، جایگاه خود را بهبود بخشند. عوامل متعددی باعث رشد روزافزون این بازار شده است که از جمله می توان به افزایش جمعیت ، رشد اقتصادی کشورها و افزایش قدرت خرید مصرف کنندگان ، تغییر سبک زندگی مصرف کنندگان ، تمایل آنان به مصرف مواد غذایی آماده و منجمد ، گرایش به زندگی راحت در میان مصرف کنندگان ، تغییر ساختار سنی جمعیت ، تغییر در ساختار خانواده (اشتغال همزمان والدین و نیاز آنان به مواد غذایی آماده) ، سیاست های حمایتی دولت ها از صنعت بسته بندی ، و افزایش حساسیت مصرف کنندگان نسبت به سلامت و بهداشت مواد غذایی ، افزایش نقش بسته بندی در حمل و نقل محصولات در سطح جهانی و منطقه ای اشاره کرد. این تغییر و تحولات در کشور ما نیز وجود دارد و باعث رشد روزافزون بازار بسته بندی شده است ولی با توجه به این موضوع آهنگ رشد این صنعت در کشورما بسیار کند است. نگاهی به سهم صنعت بسته بندی از تولید ناخالص داخلی ایران نشان می دهد که این نسبت در طی سالهای گذشته رو به رشد نبوده و با کشورهای توسعه یافته فاصله بسیار زیادی دارد ، اما اگر شاخص مصرف سرانه بسته بندی را بررسی کنید مشاهده می شود که سرانه مصرف بسته بندی در کشور روندی رو به رشد داشته و از 12 دلار در سال 1382 به بیش از 35 دلار در سال 1389 رسیده است. این روند نشان از عدم همخوانی بین روند رو به رشد مصرف و تولید دارد که نتیجه این روند ، افزایش واردات بسته بندی خواهد بود. برای پاسخ به نیازهای
روز افزون کشور در بخش بسته بندی لازم است که برنامه ای جامع در این خصوص طراحی و اجرا شود که پیشنهاد های زیر می تواند در این مسیر کمک شایانی به توسعه این صنعت کند:
مطالعه همه جانبه وضعیت بسته بندی در کشور و تحلیل نقاط قوت و ضعف آن و ترسیم نقشه راهی بلند مدت برای حمایت از صنعت بسته بندی در کشور با توجه به این که در آینده بسیاری از مصرف کنندگان به تبعات زیست محیطی صنعت بسته بندی حساسیت بیشتری از خود نشان خواهند داد ، از این رو ، جهت پاسخ به این نیازها و ایجاد توازن بین الزامات توسعه ای این صنعت و تبعات زیست محیطی آن ، تمرکز به بسته بندی سازگار با محیط زیست از اهمیت زیادی برخوردار است. بررسی برنامه های کشورهای دیگر نیز مؤید این نکته مهم است.
افزایش آگاهی های عمومی در خصوص صنعت بسته بندی از طریق برگزاری نمایشگاه های سالانه ، دوره های آموزشی و غیره
مبادله تجارب فنی با کشورهای دیگر و سازمان های بین المللی
همکاری با سازمان های خارجی از جمله سازمان جهانی بسته بندی ، فدراسیون آسیایی بسته بندی ، فدراسیون اروپایی بسته بندی و فدراسیون بسته بندی امریکای لاتین
انجام بازدید از کشورهای خارجی با ارسال گروه های بازدید از کشورهای موفق
افزایش توجه به تعالی شرکت های فعال در این صنعت از طریق اعطای جوایز ویژه بسته بندی
تمرکز بر محصولات فناوری که در سطح جهانی توان رقابت داشته باشند و بتوانند به عنوان عامل نوآوری در این صنعت عمل کنند
تمرکز بر روش ها و فناوری های تأثیرگذار بر این صنعت بویژه روش ها و فناوری های مرتبط با بهداشت و سلامت
توجه به تولید مواد اولیه بسته بندی سازگار با محیط زیست
تمرکز بر فناوری ها و محصولاتی که به کاهش مصرف انرژی کمک می کنند
تمرکز بر ماشین آلات و تجهیزات بسته بندی که کارایی بالایی دارند ، مصرف انرژی آنها کمتر است و دارای دقت بالایی هستند.